ΛΕΥΚΑΝΤΙ - ΞΕΡΟΠΟΛΗ

Η Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή της Αθήνας ξεκίνησε τις ανασκαφές στο Λευκαντί το 1964, υπό τη διεύθυνση του Mervyn Popham και του Hugh Sackett. Η θέση είχε εντοπιστεί από τους δύο αρχαιολόγους έπειτα από επιφανειακή έρευνα στο νησί της Εύβοιας με στόχο την εύρεση κατάλληλων χώρων για ανασκαφή. Οι πρώτες ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν στον αρχαίο οικισμό, στην θέση Ξερόπολη η οποία βρίσκεται ακριβώς ανατολικά του σύγχρονου οικισμού, πάνω σε μία μικρή χερσόνησο, και αποκάλυψαν ότι η ιστορία του τόπου ξεκινάει ήδη από το 2100 περίπου π.Χ.. Η Ξερόπολη αναπτύχθηκε ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της Μέσης και Ύστερης Εποχής του Χαλκού, και κυρίως στις ύστερες φάσεις της τελευταίας, μετά το 1200 π.Χ..
Η Υστεροελλαδική ΙΙΙΓ περίοδος έχει πλέον δημοσιευθεί στον τόμο LefkandiIV. Εξίσου σημαντική ήταν και η ανακάλυψη διαφόρων αρχιτεκτονικών κατασκευών και οικιών της Ύστερης Γεωμετρικής Εποχής, με ευρήματα που, ανάμεσα στα άλλα, αποδεικνύουν την επιτόπια κατασκευή χάλκινων προϊόντων αλλά και αποκαλύπτουν έναν αριθμό από πρώιμες εγχάρακτες επιγραφές (graffiti) στο Ευβοϊκό αλφάβητο.

Το 1968, μετά από πρόσκληση της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ξεκίνησε σωστική ανασκαφή στην θέση των νεκροταφείων, σε περιοχή όπου εκτεινόταν τότε ο κυρίως οικισμός του σύγχρονου χωριού του Λευκαντίου. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970 αποκαλύφθηκαν και ερευνήθηκαν πέντε ταφικοί χώροι . Αυτά τα νεκροταφεία και μερικοί αποθέτες της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου από την Ξερόπολη τελικώς δημοσιεύθηκαν το 1980 και το 1981 στο LefkandiI.
Με την τελευταία αυτή δημοσίευση έγινε προφανής στην υπόλοιπη επιστημονική κοινότητα η σημασία της θέσης. Τα νεκροταφεία καλύπτουν χρονολογικά την περίοδο από το 1050 έως το 825 π.Χ. περίπου, μία περίοδο η οποία πριν τις ανακαλύψεις στο Λευκαντί ήταν γνωστή ως οι Ελληνικοί Σκοτεινοί Αιώνες.
Η επόμενη φάση της ιστορίας της έρευνας της θέσης έμελλε να είναι εξίσου αν όχι περισσότερο συναρπαστική και ρηξικέλευθη για τις γνώσεις μας της πρώιμης Ελληνικής ιστορίας. Το 1981, η Αρχαιολογική Υπηρεσία ζήτησε από τον Mervyn Popham και τους συνεργάτες του να ανασκάψουν ένα κτίριο που αποκαλύφθηκε όταν ο ιδιοκτήτης του οικοπέδου κατέστρεψε παράνομα με μπουλντόζα μέρος των καταλοίπων του. Αυτό το κτίριο βρισκόταν στα ανατολικά του νεκροταφείου της Τούμπας στο οποίο ήδη είχαν αποκαλυφθεί αρκετές πλούσιες ταφές. Η ανακάλυψη του κτιρίου της Τούμπας είναι από τις πιο εντυπωσιακές των τριάντα τελευταίων ετών στην Ελλάδα: το κτίριο της Τούμπας και οι ταφές του άλλαξαν για πάντα τις απόψεις μας για αυτήν την καίρια περίοδο της ελληνικής ιστορίας. Τα αποτελέσματα των ανασκαφών του κτιρίου αυτού έχουν δημοσιευθεί στο LefkandiII, 1 και 2.

Με την ανασκαφή των πλούσιων νεκροταφείων στο Λευκαντί, έγινε σαφές ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό για την παρούσα φάση της μελέτης της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου στην Ελλάδα, να επιστρέψει κανείς και να ερευνήσει επισταμένα τον σύγχρονό τους οικισμό στην Ξερόπολη. Το 2003, η Ειρήνη Σ. Λαιμού ξεκίνησε πάλι τις ανασκαφές πάνω στο λόφο. Αυτή η νέα ερευνητική φάση στο Λευκαντί έγινε εφικτή χάρη στη γενναιόδωρη χορηγία του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών Σπουδών Packard, η οποία επιτρέπει την απαλλοτριώσεις γης για τις ανασκαφές.
Το Λευκαντί έχει πλέον εισέλθει σε μια νέα φάση της ιστορίας της έρευνας στην περιοχή. Η παρούσα ερευνητική ομάδα, χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό παραδοσιακών μεθόδων και διεπιστημονικών προσεγγίσεων, σκοπεύει να ερμηνεύσει το χώρο και να τον εντάξει στο κατάλληλο γεωγραφικό και πολιτισμικό πλαίσιο